Dzisiaj krótka piłka - tak, to kolejny tekst o Mastodonie. Jednak tym razem nie będę robił długiego wprowadzenia i mieszał Wam w głowach hasłem "Fediverse" (pojawi się dopiero na końcu, podobnie jak parę innych wyjaśnień). Będę wręcz za bardzo upraszczał różne kwestie. Chcę raczej skupić się i odpowiedzieć na zarzuty, które czasem się powtarzają:

• "Ale ten Mastodon trudny, po co tyle poradników do niego?"
• "Nie wiem w ogóle, co tutaj się robi"
• "Jak tam w ogóle wejść?"
• "Jest tutaj ktoś w ogóle?"
• "Głupi interfejs, nie umiem nic zrobić"

I wiele innych, podobnych. Chciałbym raz na zawsze rozwiać pewne wątpliwości i pokazać, że jest to medium jak każde inne, w którym można pojawić się niezwykle szybko oraz równie prosto odnaleźć się i zacząć poznawać nowych, bardzo interesujących ludzi.

Pierwsze, co trzeba zrobić, to znaleźć instancję. Jeśli jesteście w Polsce i chcecie obcować głównie z rodakami, to prawdopodobnie traficie na "oficjalną" polską instancję, pol.social. Instancja to taki serwer, gdzie jest zainstalowany Mastodon i uspokajam - nie ma większego znaczenia to, gdzie są Wasi znajomi. Nawet, jeśli zarejestrowali się gdzieś indziej, to będziecie mogli się z nimi komunikować.

Po wejściu na stronę zobaczycie coś podobnego do tego:

Jak widać, są jakieś wpisy (a więc są tutaj ludzie), można spojrzeć, że w danej chwili zarejestrowanych jest 1,4 tysiąca kont (tylko na tym serwerze - to tylko ułamek użytkowników "całego Mastodona"), a także dostępny jest kontakt do administratora opiekującego się instancją, który z chęcią odpowie na wszystkie pytania. Nie pozostaje nam nic innego, jak się zarejestrować - po prawej znajduje się przycisk do założenia swojego konta.

Sam proces jest prosty - akceptujemy (zwykle krótki) regulamin, podajemy swój nick, adres e-mail oraz hasło. Jak widać, nie ma tutaj pytania o wszystkie nasze dane i podzielenie się choćby danymi o kontaktach czy zdrowotnymi, jak choćby ma to miejsce w przypadku niektórych innych aplikacji. Następny krok to standardowe odebranie wiadomości e-mail i kliknięcie linku aktywacyjnego. Pierwsze wejście po zalogowaniu powita nas równie znajomym widokiem:

Od czegoś trzeba zacząć, więc serwis zaproponuje nam osoby do początkowego śledzenia. Rekomendacje są na podstawie aktywności. Zawsze warto obserwować administratora swojej instancji (zwykle jest na górze listy), gdyż często informuje o ewentualnych nowościach lub kwestiach technicznych. Niezależnie od tego, czy skorzystamy z rekomendacji, czy nie, możemy przejść do swojej strony głównej (z menu po prawej stronie). I tutaj faktycznie niektórych czeka niespodzianka:

Większość w tym momencie sie zdziwi i rozczaruje. "Ale jak to - na takim Twitterze X czy Instagramie widzę jakieś wpisy, a tutaj pusto? Gdzie się wszyscy podziali?". I tutaj dochodzimy do jednej ważnej różnicy względem mediów scentralizowanych - na Mastodonie nie ma algorytmu. Nie ma tutaj domyślnego pokazywania przez system postów rekomendowanych na podstawie jakiejś "maszynki", lajków oraz komentarzy. W ten sposób nie ma też sztucznego podbijania wpisów, które w jakiś sposób prowokują lub wywołują największe reakcje. Jak to ktoś ładnie określił, tutaj algorytmem są użytkownicy - poprzez swoje wpisy oraz podbicia (odpowiednik retweetów) zapełniają nam oś czasu. Proste, ale przez to skuteczne i niebudzące konsternacji, jak w zakładkach "dla Ciebie" w innych serwisach.

Jakoś jednak tych użytkowników trzeba poznawać, to naturalne. Na szczęście, główna oś czasu (gdzie widzimy obserwowane przez nas profile oraz hashtagi, z dowolnego serwera) nie jest jedyną - do dyspozycji mamy też inne, którym warto się przyjrzeć. Wszystkie są w menu po prawej stronie.

• Odkrywaj (explore) - no, powiedzmy, że to taka karta "dla Ciebie", ale w mocno uproszczonej formie. Z tego, co wiem, mało osób zagląda do niej w dalszej perspektywie, ale przydaje się, gdy faktycznie na początku chcemy odkryć nowe profile lub dyskusje do śledzenia.
• Lokalne (local) - oś wpisów z danej instancji. Jeśli zarejestrowaliśmy się na pol.social, to zobaczymy tutaj posty osób tylko z tej instancji. Dobre miejsce, aby znaleźć osoby z naszego "podwórka".
• Globalne (public) - jak pewnie wielokrotnie słyszeliście, Mastodon jest przykładem systemu opartego na federacji i komunikacji z innymi instancjami. Tutaj właśnie znajdziemy wpisy z "zewnątrz". Na bardzo dużych serwerach można tutaj znaleźć niezliczoną liczbę wpisów i przez to ta oś jest często trudna w przeglądaniu. Na szczęście, można spróbować ją ograniczyć poprzez odfiltrowanie języka - wystarczy wejść do swoich ustawień, następnie preferencji i pozostałych, gdzie są do wyboru języki.

W ten sposób możemy znajdować ludzi, których możemy zaobserwować w standardowy sposób, jak w każdym innym serwisie. Mało tego - samo dodawanie wpisów, podbijanie, dodawanie do ulubionych i inne tego typu czynności również działają tak, jak pozostałych serwisach społecznościowych. Czy powinno nas to dziwić? Absolutnie nie - w końcu Mastodon to właśnie serwis społecznościowy, stworzony od ludzi, dla ludzi. Nie ma tutaj też reklam, a przynajmniej wpisów promowanych, gdyż za systemem nie stoi żadna firma. To sprawia, że nie będziemy co chwilę napotykali treści komercyjnych, których zwykle nie chcemy widzieć.

I... to tyle na początek. Jak widzicie, nie ma w tym nic trudnego, a ludzi jest naprawdę sporo, gdy weźmiemy pod uwagę wszystkie instancje. Reszta należy już do Was - piszcie, komentujcie i dzielcie się wrażeniami.

Na tym kończy się zasadnicza część poradnika. Pozostało do wyjaśnienia parę kwestii, które mogą nurtować niektórych niezdecydowanych.

Skąd wiedziałem, że wybiorę serwer pol.social?

Instancji (serwerów) jest dość dużo i faktycznie pytanie jest zasadne. Tak, jak pisałem, pol.social jest "oficjalną" instancją dla naszego kraju, co oznacza, że jest widoczna w publicznym katalogu Mastodona, który skupia serwery spełniające określone warunki, dotyczące między innymi moderacji. Nie oznacza to jednak, że to jedyna warta uwagi polska instancja - sam mam konto na 101010.pl, istnieją również m.in. mastodon.com.pl, mastodon.pl, wspanialy.eu i wiele innych. Nie należy zapominać również o serwerach zagranicznych, w tym też oficjalnych, jak mastodon.social czy mastodon.online, ale w tym przypadku warto też zwrócić uwagę na wydajność danej jednostki. A ta dla oficjalnych instancji nie jest najlepsza, choćby dlatego, że jest domyślnym wyborem przy zakładaniu konta bezpośrednio z joinmastodon.org.

A czym w ogóle różnią sie instancje? Zazwyczaj regulaminem (na niektórych wolno więcej, na innych moderacja jest bardziej restrykcyjna) oraz społecznością - istnieją serwery skupione wokół danej tematyki lub bardziej otwarte. Nie należy jednak przywiązywać do tego nadmiernej wagi - po pierwsze, ogromna część fediwersum (zaraz to wyjaśnię) jest ze sobą połączona, co oznacza, że możecie obserwować osoby z innych instancji. Po drugie - instancję można w każdym momencie zmienić bez szkody dla swojej listy obserwujących.

Ponadto umówmy się - często idziemy na tę instancję, na której są nasi znajomi. I to też jest dobry sposób.

O czym muszę wiedzieć pisząc wpisy?

Tak naprawdę odkrywanie możliwości Mastodona zostawiam Wam. Na początku warto jednak wiedzieć, że można tutaj swobodnie edytować wpisy, zwykle mamy do dyspozycji więcej znaków niż choćby na Ćwierkaczu (domyślnie 500, ale wiele instancji to zwiększa), a także że wiadomości prywatne niekoniecznie muszą być wymieniane między dwiema osobami. To ważne - gdy ktoś inny zostanie wspomniany w prywatnej konwersacji, to też włączy się do rozmowy.

Musicie też pamiętać, że użytkownicy utrzymuja porządek i faktycznie stosują się do netykiety, a także opisują grafiki dla osób z problemami ze wzrokiem. W ogóle uszanujmy to, że dla wielu grup społecznych Mastodon i Fediverse to bezpieczna przystań.

Jak obserwować kogoś spoza swojej instancji?

Zwykle bardzo prosto - jeśli widzimy jakiś wpis przy osobie, którą chcemy zaobserwować, to będzie przy niej przycisk "obserwuj". Trochę więcej komplikacji pojawia się, gdy przejdziemy na stronę profilową takiego użytkownika na innej instancji - wówczas najprościej wkleić do niej link w wyszukiwarkę w Mastodonie, w ten sposób "pobierając" ją i dając możliwość zaobserwowania.

Warto też wspomnieć, iż można śledzić hashtagi tak, jak osoby - wystarczy kliknąć na dany znacznik i dodać go do obserwowanych. Wówczas wpisy zawierające ten hashtag będą pojawiać się na naszej stronie głównej, podstawowej osi czasu.

Czym jest to całe Fediverse?

Mastodon jest najpopularniejszą, ale nie jedyną aplikacją, która umożliwia kontakt z osobami z otwartego systemu społecznościowego zwanego Fediverse. Niektórzy powiedzą wręcz (nie bez słuszności), że nie jest najlepszą - istnieje masa innych nie tylko instancji, ale też interfejsów odpowiadających różnym potrzebom. Mamy choćby Peertube (odpowiednik YouTube'a), /kbin (odpowiednik Wykopu, zresztą polskiej produkcji), Pixelfed (odpowiednik Instagrama) czy wiele innych - mając konto na jednej z instancji tych aplikacji możemy śledzić dowolne konto w Fediverse, także z innej aplikacji. Jest to możliwe dzięki temu, że wszystkie instancje mogą się ze sobą łączyć oraz wymieniać informacje dzięki wspólnemu protokołowi - na tym polega system federacyjny.

Krótko mówiąc - to tak, jakbyście w Instagramie mogli bezpośrednio śledzić kogoś z Twittera X czy Reddita, a ten ktoś również Was widział.

Szerzej o koncepcji instancji i federacji pisałem w sekcji "Czym jest Mastodon i Fediverse?" w artykule o komentarzach.

Czy mogę tutaj uzupełnić swój profil?

Jasna sprawa! Wszystko jest dostępne w ustawieniach i naprawdę nie różni się to wiele od np. uzupełnienia konta na Twitterze X. Zaryzykowałbym stwierdzenie, że tych opcji jest nawet nieco więcej. Przede wszystkim, można się samemu zweryfikować, przy czym działa to trochę inaczej niż w scentralizowanych portalach.

Nie ma tutaj bowiem jednego organu, który sprawdzi dane osobowe konkretnego użytkownika i potwierdzi, że to np. jakaś znana osoba. Nie zajmuje się tym też administrator, który ma sporo innych rzeczy na głowie. Weryfikacja odbywa się tutaj samodzielnie poprzez podanie linków do swoich miejsc w sieci i umieszczenie w nich specjalnego, prostego kodu HTML, który sprawia, że link zostaje oznaczony jako sprawdzony. Tutaj macie przykład mojego profilu, w którym potwierdziłem autorstwo blogu:

Dlatego też nie należy ufać niebieskim "tickom" ("ptaszkom") przy nickach użytkowników - jest to raczej forma żartu, parodii podobnych oznaczeń po wprowadzeniu przez Elona Muska Twitter Blue.

Warto też wspomnieć o tym, że bardzo łatwo przejść z trybu prostego do trybu kolumnowego (znanego choćby z TweetDecka) - jest to możliwe w Ustawieniach -> Preferencje -> Wygląd -> Włącz zaawansowany interfejs użytkownika.

Jak korzystać z Mastodona na urządzeniu mobilnym?

Oczywiście, nie trzeba być przy komputerze, aby rozmawiać z ludźmi - serwisy społecznościowe tak nie działają. Jak najbardziej Mastodon ma również swoją aplikację mobilną dostępną za darmo w sklepach, ale istnieje sporo ciekawych alternatyw - Tusky, Ivory, Toot!, Megalodon, Fedilab, Ice Cubes... Do wyboru, do koloru. Także na komputerze istnieją różne alternatywne interfejsy (jak chociażby Elk czy Mangan), które można wypróbować.

Podsumowanie

Cóż, samo wprowadzenie było krótkie, ale wraz z odpowiedziami na pewne kwestie zrobił nam się z tego normalny tekst. Na koniec zachęcę zatem tylko do śledzenia nas właśnie w Fediverse, a także obserwowania samego autora tego tekstu. A jeśli chcecie poczytać więcej o Mastodonie i odkryć inne jego arkana - polecamy Wam poradnik napisany przez Łukasza Wójcika.

Pozdrawiam i dziękuję - Jakub Rojek.